Το κλειδί για αυτοδυναμία του πρώτου κόμματος

Πατήστε κλικ στην εικόνα Έχοντας ως βασικό εφόδιο τα ευρήματα των δημοσκοπήσεων, τα κόμματα διευκολύνονται στους υπολογισμούς τους για την επομένη της αναμέτρησης από το ισχύον εκλογικό σύστημα. Βασικό εργαλείο των κομματικών σχεδιασμών είναι οι απλοί κανόνες για την κατανομή των κοινοβουλευτικών εδρών που μπορεί να συνοψιστούν ως εξής:

* Πρώτον, όλα τα κόμματα που ξεπερνούν το 3% πανελλαδικά, λαμβάνοντας έτσι το «εισιτήριο» για τη Βουλή, μοιράζονται κατά απόλυτα αναλογικό τρόπο τις 260 από τις 300 έδρες του ελληνικού Κοινοβουλίου. Ανεξαρτήτως των επιδόσεων που έχουν σε κάθε περιφέρεια (π.χ. μονοεδρικές) ή αν δικαιούνται ή όχι να λάβουν έδρα από το ψηφοδέλτιο Επικρατείας, ο συνολικός αριθμός των βουλευτών που εκλέγει κάθε κόμμα αποτελεί συνάρτηση μόνον του εκλογικού του ποσοστού στο σύνολο των εκλογικών περιφερειών.

* Δεύτερον, το πρώτο κόμμα πριμοδοτείται με ένα σταθερό «μπόνους» 40 (επιπλέον) εδρών, ακόμη και αν η διαφορά που το χωρίζει από το δεύτερο κόμμα είναι μία ψήφος.

* Τρίτον, ο «πήχης της αυτοδυναμίας», το ποσοστό δηλαδή που εξασφαλίζει 151 έδρες και δίνει την ευχέρεια σχηματισμού μονοκομματικής κυβερνητικής πλειοψηφίας, δεν είναι σταθερός, αλλά εξαρτάται από δύο παράγοντες: κατ΄ αρχάς, από αυτό καθαυτό το ποσοστό του πρώτου κόμματος και, κατά δεύτερον, από το αθροιστικό ποσοστό που λαμβάνουν οι σχηματισμοί οι οποίοι δεν ξεπερνούν το 3% και άρα δεν δικαιούνται να εκλέξουν βουλευτές.
Πρακτικά οι τρεις αυτοί απλοί κανόνες οδηγούν στο συμπέρασμα ότι……

για να επιτευχθεί η αυτοδυναμία του πρώτου κόμματος χρειάζεται, κατ΄ αρχήν, το εκλογικό ποσοστό του να είναι της τάξεως του 42,69%, επίδοση που του δίνει με βεβαιότητα 111 κοινοβουλευτικές έδρες, από τις οποίες με την πρόσθεση των 40 εδρών του «μπόνους» προκύπτει το «πολυπόθητο» 151.

Ο «πήχης της αυτοδυναμίας» ωστόσο υποχωρεί όσο αυξάνονται οι «χαμένες ψήφοι», αυτές δηλαδή που λαμβάνουν τα κόμματα που δεν μπαίνουν στη Βουλή, καθώς οι έδρες που θεωρητικά δικαιούνται τα τελευταία μοιράζονταικαι πάλι αναλογικά- στα κόμματα που εξασφαλίζουν την είσοδό τους στο Κοινοβούλιο. Διευκολύνεται με τον τρόπο αυτόν η επιδίωξη του πρώτου κόμματος που μπορεί, υπό προϋποθέσεις, να αναδειχθεί αυτοδύναμο και με ποσοστό κάτω του 40%.

Για παράδειγμα, το πρώτο κόμμα με ποσοστό λίγο κάτω από το 41% εκλέγει 152 βουλευτές αν τα κόμματα που θα μείνουν εκτός Βουλής φθάσουν στο 5%, ενώ με τα «εξωκοινοβουλευτικά κόμματα» να περιορίζονται στο 2%, ο νικητής των εκλογών με το ίδιο ακριβώς ποσοστό μένει με 148 βουλευτές και άρα χωρίς αυτοδυναμία.

Επίσης, με τους εκτός Βουλής σχηματισμούς στο 1,5% το πρώτο κόμμα με 42% θα βρεθεί οριακά κάτω από τον πήχη της αυτοδυναμίας εκλέγοντας 150 βουλευτές, οι οποίοι γίνονται- με το ίδιο ακριβώς ποσοστό του πρώτου- αυτοδύναμη πλειοψηφία 152 εδρών εφόσον οι «εξωκοινοβουλευτικοί» ανέβουν στο 2,5%.

Σε αριθμητική βάση αυτό «μεταφράζεται», όπως φαίνεται και στον σχετικό πίνακα, ως εξής: για κάθε 0,5% που λαμβάνουν οι «μικροί», ο «πήχης της αυτοδυναμίας» υποχωρεί κατά 0,21%, ποσοστό με το οποίο το πρώτο κόμμα εξασφαλίζει μία επιπλέον έδρα. Ετσι, με ένα ποσοστό του πρώτου κόμματος περί το 42% και με τους εκτός Βουλής στο 4%, ο νικητής των εκλογών εξασφαλίζει πέντε ή έξι έδρες περισσότερες από αυτές που δικαιούται από τη δική του επίδοση και εξασφαλίζει σχετικά άνετη πλειοψηφία 154 ή 155 εδρών.

Το πού θα κυμανθεί η αθροιστική δύναμη των μικρών κομμάτων είναι δύσκολο να προδικαστεί. Αποφασιστικός παράγοντας ωστόσο για το εύρος της διακύμανσής της είναι το αν κάποιος από τους «μικρούς» βρεθεί οριακά κάτω του 3%, όπως συνέβη σε ορισμένες από τις προηγούμενες εκλογικές αναμετρήσεις. Για παράδειγμα, οι επιδόσεις των κομμάτων αυτής της κατηγορίας ήταν 5,23% στις εκλογές του 1996 (όταν έμεινε εκτός Βουλής η Πολιτική Ανοιξη), υποχώρησε στο 4,75% στην αναμέτρηση του 2000 (δεν ξεπέρασε το όριο το ΔΗΚΚΙ), ανήλθε ελαφρώς το 2004 (έμειναν έξω το ΔΗΚΚΙ και ο νεοσύστατος ΛΑΟΣ) στο 4,93% και έπεσε στο 3,07% το 2007 (όταν μπήκε στη Βουλή ο ΛΑΟΣ και η μόνη αξιόλογη πολιτική δύναμη που έμεινε εκτός ήταν οι Οικολόγοι Πράσινοι, με χαμηλή όμως επίδοση της τάξεως του 1,05%).

Στο νήμα
Οι επιδιώξεις των κομμάτων μια ανάσα από την κάλπη
Με αυτά τα δεδομένα οι βασικές στοχεύσεις των κομμάτων κατά την τελευταία προεκλογική εβδομάδα έχουν ως εξής:

ΠαΣοΚ: Κεντρική επιδίωξη αποτελεί η διεκδίκηση και της τελευταίας ψήφου που μπορεί να αυξήσει το ποσοστό του και να του εξασφαλίσει την αυτοδυναμία που διεκδικεί, όπως το κατέστησε σαφές ο κ. Γ. Παπανδρέου στα δύο ντιμπέιτ. Στην Ιπποκράτους γνωρίζουν ότι το εύρος της αυτοδυναμίας εξαρτάται από τις επιδόσεις του ΣΥΡΙΖΑ και των Οικολόγων Πρασίνων, καθώς και ότι διευκολύνονται από την αύξηση των αθροιστικών ποσοστών που θα λάβουν τα κόμματα τα οποία θα μείνουν εκτός Βουλής. Θέλοντας ωστόσο να συντηρήσουν την «παράσταση νίκης», εστιάζουν τα πυρά τους προς τη ΝΔ για καθαρά πολιτικούς λόγους και παρ΄ ότι η μεταξύ τους απόσταση δεν έχει πρακτική σημασία.

Νέα Δημοκρατία: Η προσέλκυση όσο περισσότερων από τους ψηφοφόρους εκείνους που της έδωσαν τη νίκη το 2004 και το 2007, από τη μια, και, από την άλλη, το «ψαλίδισμα» της προοπτικής του ΠαΣοΚ για άνετη αυτοδυναμία είναι οι δύο βασικοί στόχοι της Ρηγίλλης. Στόχοι που εξυπηρετούνται αφενός από τη «συμπίεση» του ΛΑΟΣ μέσω της συσπείρωσης των απογοητευμένων «γαλάζιων» και αφετέρου με την ελπίδα για είσοδο περισσότερων κομμάτων στη Βουλή και παράλληλη- ει δυνατόν- «εξαφάνιση» των εξωκοινοβουλευτικών κομμάτων.

ΚΚΕ: Η διατήρηση της τρίτης θέση, η οποία πάντως δεν φαίνεται να απειλείται, είναι πρωτίστως ο στόχος του Περισσού, οι επιτελείς του οποίου για να βρεθούν κοντά ή και για να ξεπεράσουν το 8,15% της τελευταίας εκλογικής αναμέτρησης επιχειρούν ανοίγματα σε απογοητευμένους παλαιούς ψηφοφόρους του ΣΥΡΙΖΑ.

ΛΑΟΣ: Από την αντοχή που θα επιδείξει στην πίεση που δέχεται ήδη από τη ΝΔ θα εξαρτηθεί η τελική επίδοση για το κόμμα του κ. Γ. Καρατζαφέρη, το οποίο πάντως αναμένεται να καταγραφεί ως ο πρώτος σχηματισμός της μεταπολιτευτικής περιόδου που προερχόμενος από απόσχιση μεγάλης παράταξης καταφέρνει να επιβιώσει σε δεύτερη αναμέτρηση βουλευτικών εκλογών.

ΣΥΡΙΖΑ: Με ένταση μεγαλύτερη και από αυτήν των στελεχών του ΠαΣοΚ μιλούν για την «εξασφαλισμένη αυτοδυναμία» τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ, που ευελπιστούν έτσι να μην απειληθεί η είσοδός τους στη Βουλή από το «δίλημμα της ακυβερνησίας».

Οικολόγοι Πράσινοι: Με την αναμενόμενη αύξηση της συμμετοχής στην εκλογική διαδικασία, οι 178.987 ψήφοι (ή ποσοστό 3,49%) που έλαβαν στις ευρωεκλογές του Ιουνίου θα πρέπει να αυξηθούν σημαντικά για να καταφέρουν μετά την Ευρωβουλή να εισέλθουν και στη Βουλή. Η υπέρβαση ή μη εκ μέρους τους του ορίου του 3% είναι από τους πλέον αποφασιστικούς παράγοντες για την αυτοδυναμία του πρώτου κόμματος.
Πηγή